paginakop

Houden steenmarters zich ook in kruipruimten of andere laag gelegen plaatsen op?

Persoonlijk heb ik dit nooit geconstateerd, wel heb ik mensen hierover horen praten. De enigste mogelijkheid kan dan zijn, dat steenmarters beneden in een gebouw of huis een kapotte ontluchtingsrooster of bijvoorbeeld een ander gat in de muur hebben gevonden en vanaf hier via een spouwmuur naar boven kunnen komen. In alle gebouwen en huizen, waar ik in de loop der tijd ben geweest heb ik nooit in kelders of kruipruimtes sporen van steenmarters aangetroffen. Wel heb ik in deze ruimtes af en toe sporen van ratten, bunzings, spitmuizen en huismuizen aangetroffen. Het kunnen determineren van ontlasting kan je helpen om erachter te komen, waar je hier mee van doen hebt. Vooral de grote en de vorm van de ontlasting kan je dan een erg duidelijk beeld verschaffen. Een andere optie kan hier zijn, het plaatsen van levende vallen (dit zijn vallen, waar de diertjes zonder schade op te lopen in kunnen worden gevangen). Een nadeel hiervan kan zijn, dat je wel precies moet weten, welk lokaas je moet gebruiken. Ook kan het natuurlijk zijn, dat diverse diertjes de ruimten met elkaar delen en dan kan het een hele toer worden om erachter te komen. Maar! Ook hier wint de aanhouder altijd.

Kunnen steenmarters goed zwemmen?

Net als de meeste zoogdieren, zijn steenmarters niet echt bang voor water. Toch zullen ze niet gauw over rivieren, zoals de Ijssel, de Rijn, of de Waal zwemmen, daar de stroming en de breedte hen hier parten gaat spelen. Steenmarters steken wel beekjes, riviertjes en slootjes over en zijn dus echt niet bang voor een nat pak. Zo kreeg ik een tijdje geleden een telefoontje van een boot van de Rivierpolitie in Nijmegen, deze mensen hadden een raar wollig diertje uit de Waal gevist en wilden graag weten wat het was. Ze vertelden mij, dat het diertje door en door nat was en ze dus geen goede beschrijving aan mij konden geven. Ik vertelde hen op mijn beurt, dat ze het eerst goed moesten laten drogen, zodat de kleuren weer duidelijk zichtbaar werden en dat ze mij dan even terug moesten bellen. Zo gezegd, zo gedaan een uurtje later belden ze mij terug en bleek het hier dus om een steenmarter te gaan. Hoe en -waar deze steenmarter te water is geraakt was natuurlijk voor mij niet meer te achterhalen.

Hoe kunnen steenmarters zich verplaatsen naar andere gebieden?

Dit kan op vele manieren, denk hierbij eerst maar eens aan de uitbreiding van hun territoriums. Steenmartervrouwtjes krijgen natuurlijk elk jaar een aantal jongen, zeker is dat een aantal van deze jongen alle gevaren trotseren en dus een eigen territorium moeten gaan zoeken. Doordat veelal alle territoriums bezet zijn, zullen ze verder moeten zoeken en trekken, net zolang totdat ze een geschikte plek hebben, waar ze zich blijvend kunnen vestigen. En dit kan dus betekenen, dat ze een nieuw gebied moeten gaan bezetten. Krijgen ze zelf weer jongen, dan kunnen ook deze later weer iets verder trekken, zodat over 20 a 25 jaar een groot deel van de rest van Nederland ook met overlast door steenmarters te maken krijgt. Natuurlijk gaat dit niet voor alle jonge steenmarters op, daar er ook wel eens territoriums vrijkomen, doordat de bewoner verongelukt. Van dit weten, kan dus een jonge slimme steenmarter ook gebruik maken. Bij steenmarters kun je nooit van een plaag spreken, daar ze solitair leven in een territorium en het veelal over een steenmarter gaat in een bepaald gebied. Kijk! bij ratten, muizen, vliegen en bijvoorbeeld muggen gaat dit niet op, daar ze in bepaalde gebieden soms massaal voorkomen en dan kunnen we wel spreken over een plaag. Natuurlijk kunnen steenmarters zich ook op een andere manier verplaatsen. Denk hierbij maar eens aan hout of kerstbomentransporten. Bij dit verplaatsen kun je natuurlijk allerlei mogelijkheden bedenken, maar deze twee voorheen genoemde mogelijkheden zijn bij mij bekent. Zo was er een vrachtwagen volgeladen met boomstammen, die klaar stond voor transport naar Duitsland. Deze vrachtwagen heeft een nacht op het laadterrein gestaan en hier heeft een steenmarter kans gezien om tussen de lading te kruipen. Deze steenmarter is helemaal meegereden tot ver in Duitsland en is tijdens het lossen te voorschijn gekomen. In dit gebied komt de steenmarter ook voor, dus is dit niet direct rampzalig. Het kan ook anders, zoals een kerstbomentransport, dat van het Oosten naar het Westen van ons land ging in de winter van 1998. Ook tussen deze kerstbomen zaten tijdens het lossen hiervan 2 steenmarters, die er gelijk vandoor zijn gegaan in een gebied waar dus geen steenmarters voorkomen. Zijn dit nu een mannetje en een vrouwtje en zijn ze hier instaat om een goed territorium te vinden met goede schuilplaatsen, dan is de kans aanwezig dat ze jongen voortbrengen, die op hun beurt weer verder trekken naar een goed overlevingsgebied. Op deze manier hoeft de verovering van Nederland door de steenmarters echt geen 20 tot 25 jaar te duren, maar gaat het waarschijnlijk een stukje sneller.

Het vangen van prooidieren.

Steenmarters vangen diverse prooidieren, die ze op hun strooptochten tegenkomen, ratten, muizen, konijnen, eekhoorns, egels en vogels, zoals kippen, duiven, eenden, parkieten, fazanten en merels. Ook heb ik af en toe jonge katten gevonden. Over het algemeen besluipen steenmarters hun prooi, om er vervolgens bovenop te springen en hen te wurgen, door de keel door te bijten. Daarna trekt en bijt de steenmarter, door zijn voorpoten tegen de borst van het slachtoffer te zetten de kop er af. Bij elke vogelprooi kun je zien of dit het werk van een steenmarter is geweest, daar er altijd een stukje kale strot achterblijft. Opvallend is dan, dat ik bij geen enkele vogelprooi de kop heb aangetroffen. Het kan natuurlijk zijn, dat deze kop een lekkernij voor steenmarters is, maar dat weet ik dus niet zeker. Bij het vervoeren van vogelprooien naar hun schuilplaats, is mij opgevallen, dat steenmarters ook de vleugels van hun prooidier afbijten. Het vervoeren van prooien moet snel en behendig gaan, daar niemand je mag zien en juist de vleugels zijn het vaak, die overal blijven haken, vandaar dus het afbijten hiervan. Bij het vangen van zoogdieren gebeurt het afbijten van de kop en poten niet. Is de steenmarter met zijn prooi op de schuilplaats aangekomen, dan trekken ze de veren er niet uit, maar bijten de slagpennen en andere veren eraf. Hier heb ik in 2006 een onderzoek naar gedaan, in een grote fabriekshal in Enschede. Bij deze fabriekshal behoorden ook kantoren, waarvan het plafond belegd was met systeemplafondplaten. Op deze platen vonden we zeer veel uitgedroogde steenmarterontlasting en veren van diverse vogels. Toen ik deze veren nader aan het bekijken was, viel mij iets op, bij al deze veren ontbrak de veerschacht (is punt van veer). Veel van deze veerschachten heb ik teruggevonden in diverse steenmarterkeutels en dat betekend dus, dat steenmarters de achtergebleven veerschachten met het vlees verorberen. Daar deze veerschachten uit hoornachtig materiaal bestaan, zijn de maagsappen van de steenmarter niet in staat om dit te verteren. Vooral in duivenhokken, kippen en –fazantenvolieres doden steenmarters meestal alle aanwezige dieren, het is nu eenmaal hun drang om te doden. Nu zijn er bij mij ook weer gevallen bekend, waar het de steenmarter alleen maar om de eieren van de kippen ging. In dit geval ging de steenmarter vol overgave te werk, heel voorzichtig rolde hij / zij met zijn / haar voorpoten een ei onder de kip weg en hapte hier vervolgens zachtjes in om zo het ei heel in de bek mee te kunnen nemen naar zijn / haar schuilplaats om het hier vervolgens te verorberen. Zeer zeker haalde deze steenmarter dit trucje vaker uit, daar de kippen totaal niet schrokken van zijn / haar aanwezigheid. Behalve kippeneieren, zijn steenmarters ook verzot op eendeneieren, de bast van deze eieren is wat blauwgroen van kleur en heb ik vaak aangetroffen tijdens mijn onderzoek.

Sommige steenmarters zijn instaat om egels te doden. Dit doen ze door te proberen om de egel op de rug te leggen, waarna ze de buikspieren doorbijten en zo dus bij de inhoudt van de egel kunnen komen.

Ook zijn ze instaat om konijnenholen te bezoeken en te plunderen, door eenvoudig het hol in te kruipen.

Door onderzoek bij enkele dode steenmarters te hebben gedaan, betreffende de maaginhoud, blijkt dat steenmarters ook patat, brood, vetbollen en diverse andere voedselsoorten eten, die wij mensen weggooien. Blijft alleen de vraag, hoe ze aan jonge katten komen voor mij staan?

Latijnse namen, waarom dat dan?

Alle planten en dieren bezitten buiten een Nederlandse naam ook een Latijnse naam. Daar deze over de gehele wereld het zelfde is, kunnen er geen misverstanden ontstaan. Stel u heeft een kennis in Amerika wonen en u wilt hem het een en ander over de steenmarter mailen, zeker weten, dat deze man totaal niet begrijpt waar u het over heeft? Gebruikt u de Latijnse naam voor de steenmarter, dus Martes foina dan weet deze kennis van u precies over welk beest u het heeft. De Latijnse namen van de in Nederland levende marterachtigen even voor u op een rij.

• De wezel :Mustela nivalis.
• De hermelijn :Mustela erminea.
• De bunzing :Mustela putorius.
• De steenmarter :Martes foina.
• De boommarter :Martes martes.
• De das :Meles meles.
• De visotter :Lutra lutra.

Nachtelijk onderzoek naar het voorkomen van steenmarters in steden en dorpen.

Hoeveel steenmarters er precies voorkomen in steden en dorpen is bij mij niet bekend, zeker is wel, dat alle territoriums bezet zijn. Ik heb een aantal jaren geleden in Hengelo (Ov). een nachtelijk onderzoek gedaan en heb hier behoorlijk wat steenmarterbewegingen waargenomen. Toch zegt dit alles niets over aantallen, daar steenmarters zich snel kunnen verplaatsen en dus de kans zeer groot aanwezig is dat je het zelfde exemplaar soms enkele keren telt. Zo in de nachtelijke uren op jacht gaan naar steenmarters heeft natuurlijk wel iets. Jammer is dan weer, dat ik er geen heb gezien met een prooidier. Wat wel zeer opmerkelijk was, was dat sommige steenmarters in het licht van de koplampen bleven zitten en mij dus de gelegenheid boden om ze goed te kunnen bekijken. Verder heeft dit nachtelijke onderzoek eigenlijk niet zoveel voor mij opgeleverd.

Steenmarters en gebarentaal.

 

We kennen allemaal wel de situatie, als 2 mannetjeshonden elkaar op straat tegenkomen. De sterkste zal direct zijn rugharen opzetten en hevig gaan grommen, om zo aan de ander duidelijk te laten zien, wie er de baas is. Het zwakste mannetje zal hierop reageren door op de rug te gaan liggen of met zijn staart tussen de poten te vluchten. Veelal komt het dus niet tot een gevecht, omdat deze honden elkaars taal kennen en begrijpen. Af en toe loopt zo'n ontmoeting tussen 2 mannetjeshonden toch uit de hand en vliegen ze elkaar in de haren. Maar ook in dit geval zal er een (de zwakste) trachten te vluchten, dit ook weer door middel van genoemde gebaren. Zo hebben ook steenmarters onderling een duidelijke gebarentaal, dit om hen territorium te verdedigen en te behouden. Anders wordt het als een steenmarter een kat in zijn of haar territorium tegenkomt. Deze zullen elkaar niet begrijpen via hun gebarentaal en gaan knokken. Veelal verliezen katten dit gevecht, daar de steenmarter veel feller aanvalt en direct naar de keel van de kat grijpt. Katten zijn dus eigenlijk kansloos tegen steenmarters. Ik ken gevallen, waarbij katten vol met bijtwonden huiswaarts keerden en niet meer in het donker naar buiten durven. Doordat enkele eigenaren van katten mij gebeld hadden in verband met de genoemde verwondingen, was voor mij de link gauw gelegd. Deze wonden konden alleen door het vechten met een steenmarter zijn ontstaan, vooral omdat de zwaarste wonden bij de halzen van de katten zaten en aardig diep en groot waren. Blijkbaar zien steenmarters katten als voedselconcurrenten en dus als indringers in hun territorium.

Zijn steenmarters ook in staat om mensen aan te vallen?

Persoonlijk heb ik hier nooit van gehoord, maar ik kan me voorstellen dat het niet onmogelijk is. Het is in de meeste gevallen belangrijk dat de steenmarter, die in een benarde positie verkeert een vlucht mogelijkheid heeft. Zet indien een steenmarter door een plafond is gezakt of via een raam is binnengekomen altijd een deur of meerdere ramen open van het betreffende gebouw, zodat hij / zij dus echt weg kan. Lukt dit niet en moet je hem / haar wegvangen, gebruik dan altijd een vangstok en draag beschermende kleding en dikke handschoenen, denk ook aan je gezicht. Het zelfde draag je als een steenmarter gewond is geraakt in het verkeer of levend vastzit in een val. Bedenk hierbij wel, dat een beet van een steenmarter je een vinger of twee kan kosten. Verder kun je aan een beet van een steenmarter een beste infectie overhouden, dus ben je gebeten, bezoek dan per direct je huisarts. Verder moet je een steenmarter dus nooit in het nauw drijven, want ook kan hier een kat (steenmarter) in het nauw rare sprongen maken.

Sterke verhalen betreffende steenmarters.

Er zijn net als overal mee, altijd mensen die denken dat ze alles beter weten over steenmarters. Zo vertelde mij iemand uit mijn buurt, dat een landbouwer op zijn erf ruim 14 steenmarters had doodgeschoten. Op de vraag of de verteller hiervan ze ook alle 14 gezien had, kon deze mij geen antwoord geven. In dit geval hadden het er hooguit 6 kunnen zijn, namelijk een moeder met 5 jongen. Ik vind dit persoonlijk een zeer kwalijke zaak, een zaak met een luchtje, daar deze verhalen een eigen leven kunnen gaan lijden. Daar steenmarters beschermd zijn, kan deze verteller de landbouwer aardig in verlegenheid brengen, terwijl deze landbouwer (waarschijnlijk) niets gedaan heeft. Vaak lijden sporen van zulke verhalen naar verloop van tijd vanzelf naar het juiste adres en mag de landbouwer (die zeer zeker nergens van weet) het tegendeel bewijzen. Ga op zulke kletspraat nooit in, want voordat je er zelf erg in hebt zit je al in de problemen en dat moet je ten aller tijde voorkomen.

Predatie weidevogels door steenmarters, klink klare onzin? Onderzoek gegevens verzameld in april en mei, 2006.

Dat weidevogels een heleboel predators hebben is bekent, denk maar eens aan de egel (eieren), de vos (eieren, jongen en volwassen exemplaren), de zwarte kraai (eieren en jongen), de reiger en ooievaar (jongen), de wezel (eieren en jongen), de hermelijn (eieren en jongen), de bunzing (eieren), diverse roofvogels (jongen), de boommarter (niet in het openveld aangetroffen), de steenmarter (niet in het openveld aangetroffen), de verwilderde kat (veel jongen en af en toe een eitje). Zo zullen er ongetwijfeld nog enkele predators meer zijn, maar hier heeft zich het onderzoek verder niet opgericht.

Steenmarters verblijven altijd op plaatsen, waar direct dekking voorhanden is, struiken, houtopslag en dergelijke, ze zullen dus nooit door openvlaktes lopen. Dit is onderzocht aan de hand van verse sporen (pootafdrukken) van diverse dieren op pas omgeploegd bouwland, waar weidevogels zaten te broeden. Ook is het zo, dat steenmarters hun gejatte kippen en –eendeneieren meenemen naar hun schuilplaats en ze hier pas verorberen. Steenmarters pakken kippen en – eendeneieren altijd bij het dikste deel vast, daar deze eieren een ovale vorm hebben kunnen ze ze zo in de bek in evenwicht houden en zullen ze tijdens het transport niet zo snel breken. Weidevogeleieren hebben een stompe en scherpe pool, steenmarters kunnen met deze eieren niet overweg, daar deze door de verschillende dikte van polen dus niet in evenwicht zijn te houden. De kans op breken tijdens het transport is hierdoor dus erg groot. Op geen enkele schuilplaats zijn weidevogeleieren of stukjes bast aangetroffen. Natuurlijk hebben we in het veld ook resten weidevogeleieren aangetroffen, toch de meeste hadden breukschade, hetgeen door vogelsnavels was veroorzaakt, slechts een enkel kapot ei had duidelijk zichtbaar tandafdrukken in de bast. En juist deze tandafdrukken waren te klein voor een steenmartergebit. Bij de breukschade kunnen we dan ook denken aan de zwarte kraai en bij de tandafdrukken aan de egel, wezel en hermelijn.

Smient en wulp door steenmarter doodgebeten
Foto's gemaakt door Ruurd Jelle van der Leij

Dode steenmarters altijd seksen.

Dode steenmarters kunnen belangrijke gegevens aan ons prijsgeven, vooral de vrouwtjes spelen hier een belangrijke rol in. Zo kunnen we bijvoorbeeld aan een vrouwtje goed zien in de maanden maart, april en mei of ze zogende is. Is dit zo, dan kun je er dus vanuit gaan, dat ergens in de omgeving een aantal jongen is achtergebleven en dus eigenlijk ten dode zijn opgeschreven. Nu zijn er wat betreft dood gaan van de achtergebleven jongen ook wel eens uitzonderingen.

Het was 28 april 2006, toen ik een noodoproep kreeg van de dierenambulance Holten / Rijssen. Ze waren gebeld door een garage in Holten, waar piep geluidjes op het systeemplafond te horen waren. Na het verwijderen van enkele plafondplaten werd duidelijk, dat het hier om 2 jonge steenmartertjes ging van ongeveer 6 weken oud, een derde jong was al een tijdje geleden overleden. De moeder van deze 2 was dus niet meer op komen dagen en daardoor zijn ze onrustig geworden en gaan piepen en schreeuwen (lijkt op schreeuwen van jonge kauwtjes). Natuurlijk is dit een prachtig gegeven als je dan op deze manier dus door het piepen en schreeuwen ontdekt en gered wordt. Deze 2 jongen zijn overgebracht naar de opvang. Tijdens onze reddingsactie hoorden we, dat de moeder steenmarter 3 dagen geleden onder een auto was gekomen en hierbij gedood was. Door dode steenmarters te seksen, krijg je ook een idee van de verhouding mannetjes / vrouwtjes in een bepaald gebied. Wel moet je hierbij rekening houden, dat je lang niet meer zoveel dode steenmarters langs de wegen vindt als enkele jaren geleden. De oorzaak hiervan is mij onbekend.

 

Tja! Zo langzamerhand komt er een einde aan mijn site. Ik hoop dat u een beter inzicht hebt gekregen over het leven van de steenmarter en dat u wat schade betreft een heleboel zelf in de hand heeft. Steenmarters zijn echt zo gek nog niet.